Αυτογνωσία και Γιόγκα
«Οι πεποιθήσεις είναι μεγαλύτεροι αντίπαλοι της αλήθειας από τα ψέματα» – Νίτσε
Πρώτα δημιουργείς τις πεποιθήσεις σου. Μετά οι πεποιθήσεις σου δημιουργούν εσένα. Κι όταν βγαίνεις στον κόσμο ο κόσμος θα επιβεβαιώσει ή αποδοκιμάσει τις πεποιθήσεις σου.
Έχει λεχθεί πως το 10% της ζωής μας καθορίζεται από ανεξέλεγκτες καταστάσεις και το 90% από τον τρόπο που αντιδρούμε σε αυτές τις καταστάσεις. Ο εγκέφαλος είναι ένας πολυσύνθετος και εξαιρετικά αποτελεσματικός μηχανισμός που κάνει πολύ καλή δουλειά όσον αφορά την μετατροπή επαναλαμβανόμενων μοτίβων σε αυτοματοποιημένες αντιδράσεις και συνήθειες. Οι πεποιθήσεις μας είναι ο θεμέλιος λίθος των εμπειριών μας και της συνείδησής μας πάνω στον οποίο χτίζονται οι σκέψεις, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές μας. Το ποιοι γινόμαστε σαν άνθρωποι είναι το αποτέλεσμα των πεποιθήσεών μας, αυτές δημιουργούν την πραγματικότητά μας. Κρίνουμε, ερμηνεύουμε και βγάζουμε συμπεράσματα βάσει των πεποιθήσεών μας. Από την άλλη, ο εγκέφαλός μας είναι εκπαιδευμένος να επιζητά τα γνωστά και οικεία και να αντιστέκεται στην οποιαδήποτε αλλαγή. Και σε πολλές περιπτώσεις αυτό είναι απαραίτητο για την καθημερινή ζωή, καθώς μας επιτρέπει να αντιδρούμε και να δρούμε εύκολα και γρήγορα. Αυτή η μηχανική συμπεριφορά, γνωστή στην ψυχολογία ως εξαρτημένα αντανακλαστικά, αποτελούν απαραίτητο εργαλείο μάθησης.
Είναι αναγκαίο όμως να διευκρινιστεί ότι οι πεποιθήσεις είναι δύο ειδών: οι φανερές και οι υποβόσκουσες. Κάποιες από αυτές μπορούμε να τις αναγνωρίσουμε εύκολα ενώ κάποιες άλλες, το μεγαλύτερο μέρος, δεν τις αντιλαμβανόμαστε γιατί αποτελούν το βασικό κομμάτι της υπάρξης μας του ποιοι είμαστε. Συνειδητά ή ασυνείδητα οδηγούμαστε από αυτές στο πως θα αντιληφθούμε και πως θα αντιδράσουμε σε όλες τις περιστάσεις της ζωής μας. Έτσι καταλήγουμε να γινόμαστε οι πεποιθήσεις μας. Αυτή η τάση «γραπώματος» του εγκεφάλου από τις συνήθειες μπορεί να αποβεί από περιοριστική μέχρι καταστροφική. Ένα σύστημα πεποιθήσεων διατηρείται για όσο το δικαιολογούμε, το επιβεβαιώνουμε και δεν το αμφισβητούμε.
Το να καταφέρουμε να αλλάξουμε μία παλιά πεποίθηση, που όχι μόνο δεν μας εξυπηρετεί πια, αλλά ίσως και να μας κρατά ακινητοποιημένους δεν είναι εύκολη υπόθεση επειδή ο εγκέφαλος δεν μπορεί να διατηρήσει αντικρουόμενες πεποιθήσεις. Ίσως, για παράδειγμα, να επιθυμείτε συνειδητά την ευτυχία σας, αλλά ασυνείδητα να πιστεύετε πως δεν την αξίζετε. Σ’ αυτή την περίπτωση δεν θα μπορέσετε να βελτιώσετε την κατάσταση επειδή η ζωή μας ελέγχεται κατά 97% περίπου από τον ασυνείδητο νου και μόνο κατά 3% από τον συνειδητό, όπως υποστηρίζουν οι νευροεπιστήμονες.
Χρειάζεται λοιπόν, αν θέλουμε να αλλάξουμε, να παρατηρούμε προσεκτικά και να αποκτούμε επίγνωση των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πεποιθήσεών μας μια που η ζωή μας, συνειδητά ή ασυνείδητα, καθορίζεται σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από αυτά.
Και κάπου εδώ η επιστήμη συναντά τη Γιόγκα. Μέχρι σήμερα υπάρχει η πεποίθηση ότι η γιόγκα είναι μια σειρά ασκήσεων που οδηγούν στην υγεία, στην ευζωία και στη ζωτικότητα. Υπάρχει επίσης η κατανόηση ότι η γιόγκα είναι ένα σύστημα τεχνικών διαλογισμού οι οποίες βοηθούν στην ανακούφιση από το στρες και το άγχος και τελικά οδηγούν σε μια εσωτερική γαλήνη. Περισσότερο θα λέγαμε είναι μια φιλοσοφική θεώρηση της αλληλεπίδρασης στη ζωή. Είναι ένας τρόπος ζωής που μας επιτρέπει μεγαλύτερη κατανόηση και εκτίμηση αναφορικά με την ίδια τη ζωή. Η εξέλιξη της συνείδησης μέσα από τις πρακτικές βοηθά τον ασκούμενο να υπερβεί τον μικρό και περιορισμένό του ευατό και να συνδεθεί με τον απεριόριστο αληθινό Εαυτό. Ο μικρός εαυτός είναι το εγώ, προϊόν επίκτητων γνώσεων, προγραμματισμών και πεποιθήσεων ή αλλιώς Σαμσκάρα. Το πρόθεμα sam σημαίνει καλά σχεδιασμένο, καλά μελετημένο, και το kara σημαίνει "την ενέργεια που έχει ληφθεί." Στην ινδική και τη γιόγκικη φιλοσοφία, οι Σαμσκάρες είναι οι ψυχικές εντυπώσεις που αφήνονται από όλες τις σκέψεις, τις ενέργειες και τις προθέσεις που έχει βιώσει ποτέ ένας άνθρωπος. Μπορούν να θεωρηθούν ως ψυχολογικά αποτυπώματα. Είναι κάτω από το επίπεδο της κανονικής συνείδησης και λέγεται ότι είναι η ρίζα όλων των παρορμήσεων, καθώς και οι έμφυτες διαθέσεις μας.
Οι Σαμσκάρες είναι παραχωμένες στον υποσυνείδητο νου ή “Τσίττα”. Ο υποσυνείδητος νους είναι γνωστός και ως ασυνείδητος νους. Υποκειμενικός νους, υποσυνείδητος νους, ασυνείδητος νους και Τσίττα είναι συνώνυμοι όροι. Η έδρα του υποσυνείδητου νου είναι η παρεγκεφαλίδα ή ρομβεγκέφαλος. Μπορείς να ανακαλέσεις τις περασμένες εμπειρίες από την αποθήκη των Σαμσκάρα στον υποσυνείδητο νου. Το παρελθόν διατηρείται μέχρι και με την πιο παραμικρή λεπτομέρεια. Ούτε και ένα κομματάκι δεν χάνεται ποτέ. Οι Σαμσκάρες καθορίζουν τις συνήθειες και τις αυτοποιημένες αντιδράσεις.
Τελικά μπορούμε ν΄αλλάξουμε το πεπρωμένο μας;
Ποτέ δεν είναι αργά. Πρέπει να θυμόμαστε ότι το σκοτάδι δεν έχει καμία δύναμη να καταπιεί το φως. Ανεξάρτητα από το πόσο μικρή είναι η φλόγα και το πόσο πυκνό είναι το σκοτάδι γύρω της, εξακολουθεί να λάμπει - στην πραγματικότητα, λόγω της αντίθεσης, λάμπει φωτεινότερα. Ομοίως η αδάμαστη θέληση της ψυχής καίει ακόμη και κατά τη διάρκεια της καθοδικής σπείρας του πεπρωμένου μας. Η θέληση να ζήσουμε και η επιθυμία να βρεθεί κάποιο νόημα στη ζωή δεν πεθαίνει ποτέ. Και αν ακολουθήσουμε την ατρόμητη θέλησή μας θα μπορέσουμε να ξεπεράσουμε την επιρροή των αρνητικών μας σαμσκάρων. Το μόνο που χρειαζόμαστε είναι επιμονή και υπομονή.
Μέσα από τις γιόγκικες πρακτικές, όπως ο διαλογισμός, μαθαίνουμε να παρατηρούμε τις πεποιθήσεις μας / Σαμσκάρα, στη συνέχεια να τις συνειδητοποιούμε και μετά να τις αποβάλλουμε. Ως ασκούμενοι αποκτούμε αυτογνωσία, κατανόηση, συμπόνια και δεκτικότητα. Η επίγνωση είναι το μέσο για τη συνείδηση. Η καθημερινή πρακτική είναι ένας δρόμος αυτοπραγμάτωσης. Είναι ο μόνος τρόπος να αποβάλλουμε τα εσωτερικά μας εμπόδια και να ανακαλύψουμε την τελειότητα που τελικά έχουμε όλοι μέσα μας.
Maria Louka
Registered Hatha Yoga Teacher (E-RYT 500 working towards the diploma)
Anusara Elements Teacher
Clinical Neuropsychologist
Πηγές
1.Φιλοσοφία της Γιόγκα, Εκπαίδευση στη Γιόγκα / Σημειώσεις από την εκπαίδευση Δασκάλων γιόγκα στη σχολή Λωτός
2.”Belief: What it means to believe and why our convictions are so compelling”, by James E. Alcock
3.”Hatha Yoga or The Yogi Phylosophy of physical well-being” by Yogi Ramachraka