Γνωριμία με τον εαυτό

Ένα από τα πλέον ξεκάθαρα διδάγματα της σύγχρονης νευροεπιστήμης είναι ότι η αίσθηση εαυτού βασίζεται σε μια ζωτικής σημασίας, σύνδεση με το σώμα. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε βαθος τον εαυτό μας αν δεν μπορούμε να αισθανθούμε, να βιώσουμε και να ερμηνεύσουμε τα συναισθηματά μας. Αν κάποιος αγνοεί και δεν ακούει τις ανάγκες του σώματός του, δεν μπορεί να το φροντίσει.

Στη γιόγκα, η προσοχή επικεντρώνεται στην αναπνοή μας και τις αισθήσεις του σώματος κάθε στιγμή. Αρχίζει κανείς να παρατηρεί τη σχέση ανάμεσα στο σώμα και τα συναισθήματα - ίσως τον τρόπο με τον οποίο η αναστάτωση που συνοδεύει η εκτέλεση μιας συγκεκριμένης στάσης διαταράσσει την συναισθηματική του ισσοροπία. Αρχίζει να πειραματίζεται με την μεταβολή των αισθημάτων. Μια βαθιά εκπνοή θα χαλαρώσει την ένταση στον ώμο; Εστιάζοντας στην εκνοή θα επέλθει ένα αίσθημα ηρεμίας;

Παρατηρώντας απλά τι αισθάνεται, το άτομο προάγει την συναισθηματική του ρύθμιση, και αντιμετωπίζει την παραγνώριση των εσωτερικών διεργασιών του. Όπως συχνά λέω στους μαθητές μου, οι δυο πιο σημαντικές φράσεις σε μια θεραπευτική διαδικασία όπως η γίογκα, είναι ‘‘παρατήρησε αυτό’’ και’’ συμβαίνει μετά’’. Όταν το άτομο αρχίζει να προσεγγίζει το σώμα του με περιέργεια μάλλον παρά με φόβο, όλα αλλάζουν.

Η συναίσθηση του σώματος μεταβάλλει και την αντίληψη του χρόνου. Στην γιόγκα μαθαίνει κανείς ότι οι αισθήσεις διεγείρονται, μέχρι κάποιο μέγιστο και κατόπιν ηρεμούν. Για παράδειγμα αν ο δάσκαλος ζητήσει την εκτέλεση μιας απαιτητικής στάσης, στην αρχή το άτομο μπορεί να αντισταθεί ή να νιώσει ηττημένο, προβλέποντας ότι δεν θα μπορέσει να ανεχθεί τα συναισθήματα που απορρέουν από την συγκεκριμένη στάση. Ένας καλός δάσκαλος θα ενθαρρύνει το άτομο να παρατηρήσει οποιαδήποτε σημείο έντασης, χρονομετρώντας το αίσθημα μέσα από τη ροή της αναπνοής. ‘‘ Θα παραμείνουμε σε αυτή τη θέση για δέκα αναπνοές’’ . Με αυτόν τον τρόπο, το άτομο μπορεί να προβλέψει το τέλος της ενόχλησης, ενδυναμώνοντας την ικανότητα διαχείρισης της σωματικής και ψυχικής δυσφορίας του. Η επίγνωση του παροδικού χαρακτήρα οποιουδήποτε βιώματος αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο βλέπει τον εαυτό του.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η αποκατάσταση της ενδοδεκτικότητας, δεν μπορεί να προκαλέσει ψυχική αναστάτωση, Τι συμβαίνει όταν μια νέα αίσθηση στο στήθος γίνεται αντιληπτή ως οργή, φόβος, αγωνία; Στην πρώτη μας μελέτη γα την γιόγκα, το ποσοστό διακοπής της συμμετοχής ανήλθε σε 50%, το υψηλότερο απ’ ‘ότι σε οποιαδήποτε άλλη μελέτη μας. Όταν μιλήσαμε με τα άτομα που επέλεξαν να διακόψουν, μάθαμε ότι θεωρούσαν το πρόγραμμα εξαιρετικά έντονο: Οποιαδήποτε στάση που αφορούσε τη λεκάνη ήταν ικάνη να οδηγήσει σε ισχυρές αντιδράσεις πανικού ή ακόμη και ακούσιες αναδρομές σε μια στιγμή σεξουαλικής επίθεσης. Τα έντονα σωματικά, αισθητηριακά ερεθίσματα απελευθερώνουν δαίμονες του παρελθόντος, που τόσο καιρό και τόσο προσεκτικά κρατιούνταν υπό έλεγχο, μέσω της αποστροφής της προσοχής και του συναισθηματικου μουδιάσματος. Αυτή η εμπέιρία μας έμαθε να προωράμε αργά και η προσέγγιση αυτή είχε αποτέλεσμα. Στην τελευταία μας μελέτη, διέκοψε ένας από τους τριάντα τέσσερις συμμετέχοντες.

Μετά από την μελέτη για την γιόγκα, ρωτήσαμε τους συμμετέχοντες για την επίδραση των μαθημάτων πάνω τους:

Κάποιες από τις απαντήσεις τους ήταν οι ακόλουθες:

• Νιώθω πολύ πιο έντονα τα συναισθήματά μου. Ίσως γιατί τώρα μπορώ να τα αναγνωρίσω.

• Τώρα βλέπω επιλογές, πολλούς δρόμους. Μπορώ να αποφασίσω και να επιλέξω την ζωή μου, δεν χρειάζεται να είναι επανάληψη ή να βιωθεί όπως όταν ήμουν παιδί.

• Κατάφερα να κινώ το σώμα μου και να βρίσκομαι στο σώμα μου, σε ένα ασφαλές μέρος και χωρίςν να χρειάζεται να προκαλώ πόνο στον εαυτό μου/ ή να πονάω.

Το σώμα δεν ξεχνά.

Εγκέφαλος, νους και σώμα στην θεραπεία του τραύματος.

Bessel A. Van Der Kolk, M.D.